Temel analiz şirketleri, şirketlerin içinde bulundukları
sektörleri ve genel olarak ekonomilerdeki durumu ele alarak fiyatların olması
gereken gerçek değerini hesaplayabilmemize olanak sağlayan bir analiz
yöntemidir. Güncel fiyatlar olması gereken gerçek fiyattan az ise alım, fazla
ise satım yapılarak kar elde edilmesine dayanır.
Çeşitli matematiksel formüller ile hisse senetlerinin gerçek
değerinin bulunmasını şöyle bir örnek ile açıklayabiliriz. İkinci el bir araç
satın alacaksınız diyelim; bu aracın kilometresi, markası, modeli ve kazasının
olup olmaması aracın fiyatını belirleyen temel faktörlerdir. Aynı şekilde bir
şirketin duran varlıkları, kasasındaki para miktarı, gelirleri, giderleri ve
borçları o şirketin gerçek değerini bulmamızı sağlar. Araç alırken rakamlara dikkat
ettiğiniz gibi bir şirketin hissesini satın alırken de aynı hassasiyeti
göstermelisiniz. Şirketin sektörü, defter değeri, fiyat kazanç oranı ve temettü
verimliliğine dikkat etmeniz kar elde etmeniz açısından oldukça önemlidir.
Temel analiz üç farklı konu başlığı ile ele alınır. Bunlar;
- Ekonomik Analiz
- Sektörel Analiz
- Şirket Analizi
Ekonomik
Analiz
Ekonomik analiz için temel analizin kökü diyebiliriz. Ekonomik
analizde mikro ekonomik ve makro ekonomik veriler oldukça önemlidir. GSYİH
(gayrisafi yurt içi hasıla), istihdam, işsizlik oranı, enflasyon, faiz
oranları, bütçe açığı verileri ile ekonomideki durumun ve gidişatın ne yönde
olduğu ile ilgili yorumda bulunabilirsiniz. Ekonomik analiz yaparken yabancı
ülkeler ve önemli verileri de göz arda edilmemelidir.
Ülke ekonomisinin canlılığı, kapasite kullanımı, üretim ve
tüketim değerleri hisse senedi piyasalarını
olumlu yönde etkiler. Aksi durumda ekonomik durgunluk nedeni ile
şirketler yeterince kar edemez ve bu hisse senedi piyasaları için olumsuz bir
durumdur.
Sektörel
Analiz
Bütün şirketler aslında bir sektöre hizmet etmektedir. Bu
ulaşım, hizmet, turizm, teknoloji, sanayi, sağlık veya gıda olabilir. Bir sektörün
gelişmesi birden fazla şirketin fiyatlarına olumlu yansıyabilir. Örneğin konut
sektöründeki büyüme inşaat, çimento ve gayrimenkul yatırım ortaklığı
şirketlerinin fiyatlamasını olumlu yönde etkileyebilir. Eğer bu yönde bir
beklentiniz var ise artan konut talebi, yeni konut kredilesi başvuru oranları
ve yurt dışı konut talebi gibi verileri takip edebilirsiniz.
Not : Bazı durumlarda ekonomi küçülse de “X” bir sektör ön
plana çıkabilir veya tam tersi ekonominin iyiye gittiği bir dönemde “X”
sektörünün küçülmesi hisse fiyatlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Yaşanan
virüs salgını nedeniyle ulaşım sektörünün olumsuz, gıda sektörünün olumlu
etkilenmesini bu duruma örnek olarak gösterebiliriz. Bu nedenle temel analiz
yaparken şirketlerin içinde bulunduğu sektörün durumunu da gözden geçirmenizde
fayda var.
Şirket
Analizi
Temel analizde ekonomi ve sektör analizini tamamladıktan sonra
şirket analizi yapılır. Şirket analizleri bilançoları okumak ve onları
yorumlamak üzerine yapılır. Bir yıl içerisinde şirket 4 kere bilanço
açıklayabilir. Bu bilançoları daha önceki bilançolar ile karşılaştırarak
şirketin gidişatı hakkında fikir sahibi olunabilir. Şirketleri analiz ederken 3
konu başlığı ön plana çıkmaktadır. Bunlar maliyet, gelir ve piyasadır.
Maliyet : Maliyet analizinde şirketin sahip olduğu varlıklar
ön plana çıkartılır. Defter değeri, tasfiye değeri gibi yöntemler kullanılır.
Şirket tüm varlıklarını satsa ve tüm borçlarını da ödese geriye ne kalır?
sorusunun cevabı aranarak şirket değerlemesi yapılır.
Gelir : Gelir analizinde şirketin değeri, gelecekte
sağlayacağı tahmin edilen nakit girişlerinin bugünkü değerleri toplamına
eşittir. Burada “iskontolanmış nakit akımları” ve “iskontolanmış kâr payları”
gibi yöntemler kullanılarak gelecekteki oluşacak gelir tahminleri ile şirket
değerlemesine gidilir.
Piyasa : Piyasa yaklaşımı ise piyasa çarpanı dediğimiz
(şirket parametreleri) Fiyat/Kazanç Oranı (F/K Oranı), Piyasa Değeri/Defter
Değeri Oranı (PD/DD Oranı), FAVÖK
(EBITDA), Özsermaye Karlılığı gibi çarpanlara bakılarak bahse konu varlığın
(örnek hisse senedinin) yatırımcıların varlık için biçtikleri değeri
ölçümleyerek şirket değerlemesi yapmasıdır.
Temel analizin konu başlıkları genel olarak bu şekildedir. Temel
analizin yüzde 70’ini şirket analizleri oluşturur. Bu nedenle doğru bir temel
analiz için şirket analizlerini iyi yapabilmek, takip etmek ve finansal
okuryazarlığınızın yüksek olması şarttır.
Temel
Analizde Bilmeniz Gereken Formüller
Temel analizin formüllerinden elde edilen değerleri birçok aracı kurum ve borsa ile ilgili siteler ücretsiz/ücretli olarak paylaşmaktadır. Ancak formülleri bilmek, hesaplamalarda hangi verilerin kullanıldığını kavramak iyi bir temel analizci olabilmek için çok önemlidir. En sık kullanılan temel analiz formülleri şu şekildedir;
Sonuç olarak temel analizde yatırımcı bir takım sorulara
cevap aramaktadır. Bu sorular;
- İçinde bulunduğumuz zaman dilimi, hisse senedi satın almak için doğru bir zaman mı?
- Yatırım yapmak için en uygun sektör hangisidir?
- Zaman ve sektörde karar kıldıktan sonra; Hangi hisse senedi daha fazla prim yapabilir? sorusuna cevap aranır.
Tüm bu sorulara cevap bulunduktan sonra yatırım yapacağınız
hissenin adı zaten kendiliğinden ortaya çıkacaktır. Portföyünüzün temellerini
sağlam atmanız dileğiyle…